Alkoholizm jako zagrożenie rodziny w świetle poradników oraz publicystyki społecznej i naukowej w Królestwie Polskim u schyłku XIX i na początku XX w.
Abstract
Cel naukowy: Celem artykułu jest syntetyzujące omówienie wiedzy, opinii i postaw wobec alkoholizmu jako problemu rodziny i społeczeństwa w poradnikach i publicystyce w Królestwie Polskim w okresie „wchodzenia w nowoczesność”.
Problem i metody badawcze: Główny problem można sformułować następująco: Jak w analizowanym piśmiennictwie problematyzowano alkoholizm jako zagrożenie rodziny? W nawiązaniu do tego problemu można postawić kilka szczegółowych: Jakie czynniki wpływały na zmiany postaw wobec alkoholizmu jako problemu rodziny i społeczeństwa? Które środowiska uznawano za szczególnie zagrożone tą patologią? W jaki sposób problem alkoholowy był formułowany w kontekście bieżących dyskusji na ogólne tematy społeczne? Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych, w tym metodę filologiczną, służąca analizie tekstów źródeł historycznych.
Proces wywodu: Po wprowadzeniu w problematykę przedstawiono trzy wyodrębnione zagadnienia: obraz pijaństwa jako problemu społecznego i moralnego w piśmiennictwie religijnym, kwestię medykalizacji alkoholizmu, widoczną również w kontekście rozważań o rodzinie, wreszcie obecność w źródłach problemu alkoholowego opisywanego jako przyczyna degeneracji rodziny i społeczeństwa.
Wyniki analizy naukowej: Sposób ukazywania alkoholizmu ulegał istotnym przeobrażeniom. Dyskusja na temat alkoholizmu jako czynnika zagrażającemu rodzinie i wychowaniu młodego pokolenia łączyła się z polemikami na szereg ogólnych tematów, takich jak relacje między rodziną a społeczeństwem, rola religii i nauki w rozwiązywaniu problemów społecznych, znaczenie rodziny w koncepcjach odbudowy polskiej państwowości.
Wnioski, innowacje, rekomendacje: analiza wypowiedzi o alkoholizmie jako zagrożeniu rodziny może służyć dalszym badaniom nad konstruowaniem obrazu rodziny i przemianami jej etosu u progu niepodległości.
References
II Zjazd abstynentów polskich. (1905). Zdrowie, 6, 532-534.
Alkoholizm i jego skutki moralne. (1889). Przegląd Katolicki, 49, 710-712.
Bołdyrew, A. (2008). Matka i dziecko w rodzinie polskiej.
Ewolucja modelu życia rodzinne-go w latach 1795-1918,
Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Bołdyrew, A. (2016). Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec patologii społecznych w latach 1864-1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Bregman, L. (1906). O celach i zadaniach propagandy wstrzemięźliwości. Zdrowie, 4, 206-215.
Budzińska-Tylicka, J. (1909a). Higiena kobiety i kwestie społeczne z nią związane, Warsza-wa: Towarzystwo Akc. S. Orgelbranda Synów.
Budzińska-Tylicka, J. (1909b). O potomstwie alkoholików. Czystość, 2, 27-29.
Chętnik, A. (1914). Jak zwalczać pijaństwo, Zorza, 12, 177-178.
Chodecki, W. (1907). Alkohol i szkoła. Zdrowie, 6, 463-471.
Daszyńska-Golińska, Z. (1905). Pijaństwo nasz wróg, Warszawa: Wydawnictwo M. Arct.
Daszyńska-Golińska, Z. (1907). Największy wróg szczęścia kobiety. Ster, 3, 127-130.
Edman, J. (2015). Temperance and Modernity: Alcohol Consumption as a Collective Prob-lem, 1885–1913. Journal of Social History, 49, 20-52.
F. (1898). Alkoholizm. Przegląd Katolicki, 32, 481-482.
Gawin, M. (2003). Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego (1880-1952). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Glass, J. (1907). Alkohol a prawo. Przyszłość, 4, 29-31.
Gundlach, R. (1910). Wystawa przeciwalkoholowa w Łodzi. Zwiastun Ewangeliczny, 1, 16-19.
Kłopotowski, I. (1903). Co czyni pijaństwo i litania o uproszenie wstrzemięźliwości, War-szawa: druk „Gazety Rolniczej”.
Krzewienie trzeźwości (1899). Przegląd Tygodniowy, 41, 445-446.
Mickiewicz, A. (1983). Księgi pielgrzymstwa polskiego, [w:] idem, Dzieła poetyckie, t. 2, oprac. Z. Dokurno, Warszawa: Czytelnik.
Mikoszewski, K. (1862). Kazania o pijaństwie, Warszawa: Drukarnia Józefa Ungra.
Nowodworski, M. (1893). Encyklopedia kościelna, t. XIX, Warszawa: Drukarnia Czerwiń-skiego i Spółki.
Puławski, A. (1899) Pogadanka o piciu trunków i pijaństwie: odczyt popularny, zalecony przez Warszawskie Towarzystwo Higieniczne, Warszawa:
Księgarnia G. Centnerszwera.
Skalski, S. (1910). Alkoholizm i sprawa robotnicza, Łódź: Tłocznia A. Karskiego.
Sterling, W. (1909). O samobójstwach wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Wychowanie w Domu i Szkole, 2, 119-137.
Szubstarski, T. (1917). Sześć nauk o pijaństwie, Radom: J. Grodzicki i S-ka.
Umiński, W. (1909). Precz z truciznami! Kofeina - Nikotyna – Alkohol. Tygodnik Mód i Powieści, 31, 2-3.
Walka z alkoholizmem (1900). Przegląd Katolicki, 36, 551-553.
w. s., (1908). Wpływ alkoholu na stosunek płci obojga. Przyszłość, 1, 11-12.
X. G. G. [German Grabowski], (1883). Słowa prawdy o papierosianej modzie i o pijaństwie dla ludu, Warszawa: Drukarnia Franciszka Czerwińskiego.
X. Y., (1913). Kobieta, alkohol i dziecko. Nasz Sztandar, 7, 123-125.
Copyright (c) 2020 Aneta Bołdyrew
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a CC BY-NC-ND licence that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are asked to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access). We advise to use any of the following reserach society portals:
